16.06.2009, Dokuz Sütun Gazetesi

Türk Profesörün Buluşu İtalyan Uydusunda

Türk araştırmacı Dr. Adnan Akay’ın uluslararası patentini aldığı sarsıntı gideren buluşu,İtalya'nın gelecek yıl uzaya göndereceği gözlem uydusu UNISAT'a adapte edildi.

Mikroteknolojiyle geliştirilen cihaz, uydunun hassas devrelerinin fırlatma sırasında oluşan sarsıntıların etkisiyle bozulmasını önleyecek. Bilkent Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Adnan Akay, Roma Üniversitesi öğretim Üyesi Prof. Dr. Antonio Carcaterra ile ortaklaşa geliştirdiği "sarsıntı kesici" teknolojisinin, 4 yıl önce uluslararası patent aldığını bildirdi. Dünya genelinde pek çok araştırma grubunun sarsıntıdan enerji üretme ve istenmeyen sarsıntıların giderilmesi konusunda çeşitli teknolojiler üzerine çalıştığını anlatan Akay, ABD'nin Carnegie Mellon Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölüm Başkanı olduğu dönemde İtalya Roma Üniversitesi ile yaptıkları ortak çalışmadan çıkan buluşun patentini alarak, daha sonra uyduda kullanmak üzere bu teknolojiyle cihaz geliştirmeye başladıklarını dile getirdi. Akay, söz konusu teknolojiyi anlatırken, "Mikroteknolojik yöntemlerin kullanıldığı sistemde, sarsıntı ve titreşimler, bir dizi osilatöre aktarılıyor ve bunlar titreşimi teorik olarak süresiz soğurabiliyor. Sarkaç da denilebilecek bu yapı, soğrulan titreşimin, bir daha geriye gitmesini de engelliyor" bilgisini verdi. Kullandıkları yöntemde moleküllerin düzensiz titreşim özelliğinden esinlenerek titreşim emiciler yaptıklarını aktaran Akay, sözlerini şöyle sürdürdü: "Titreşim azaltması için titreşim emiciler vardır ve bunlar bilinen mühendislik çözümleridir. Bunlar genellikle tek frekansa ayarlanır ve o frekansta geçerli olurlar. Bizim önerdiğimiz yöntemde, titreşen bir yapıya çok sayıda küçük boyutta titreşiciler tek bir noktaya bağlanır. Bu titreşen küçük elemanların frekansları özel bir şekilde seçilir. Titreşen yapıya takıldığında, sistem olarak enerjiyi çekip, bütün bu titreşim elemanları arasında dağıtır. Böylelikle yapıdan alınan enerjinin yapıya dönmesi önlenir. Bu enerji transferinde söndürücü malzemelerin gerekmemesi bu buluşun daha cazibeli olmasını sağlıyor.

UNISAT'IN SARSINTISINI KESECEK

Akay, 10 farklı alanda uluslararası patentini aldıkları teknolojinin, İtalya'nın UNISAT isimli gözlem uydusuna takıldığını bildirerek, şunları kaydetti: "Uydu, roketler aracılığıyla uzaya fırlatıldığında ve daha sonrasında da yolculuğu sırasında yüksek derecede titreşimle karşılaşır. Bu istenmeyen kuvvetin önüne geçmek çok eskiden beri bilim adamlarının üzerinde kafa yorduğu bir konu. Çünkü sarsıntı, uydunun hassas devrelerinin bozulmasına neden olur. Bu nedenle uydunun tasarımının, cihazlarının montesinin çok iyi yapılması ve roketin fırlatılması sırasında devrelerin dikkatli bir şekilde korunması gerekir. Bunun için sarsıntının en aza indirgenmesi de önemli." Geliştirdikleri sarkaçlı sistemin ilk olarak Roma Üniversitesi'nce tasarlanan UNISAT uydusunda denediklerini ve uydunun gelecek yıl Rusya Uzay Fırlatma Üssü'nden uzaya gönderileceğini kaydeden Akay, sistemin laboratuvar testlerinin çok olumlu olduğunu söyledi.

SARSINTISIZ OTOMOBİLLERDEN, DEPREME KADAR KULLANIM ALANI

Akay, geliştirilen teknolojinin uydunun fırlatılması sırasındaki yüksek frekanslı sarsıntıların giderilmesinin yanı sıra, her türlü istenmeyen titreşimlerin engellenmesinde de kullanılabileceğini dile getirdi. Otomobil, deniz altı, uçak gibi ani hareketle çalışılan durumlarda titreşimin genliğinin azaltılması için söz konusu teknolojinin iyi sonuçlar doğurduğuna işaret eden Akay, "Patentimizin uygulama alanı uydudaki yüksek frekanslı titreşimler ancak daha alçak frekanslı titreşimler için de geçerli" dedi. Prof. Dr. Akay, söz konusu teknolojinin özellikle deprem anında bina sarsıntılarının özel sistemlerle giderilmesi konusunda da bazı çalışmalar yapacaklarını sözlerine ekledi.