KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMELERİ
Karbonmonoksit (CO) nedir?
Karbonmonoksit gazı; doğal gaz, gaz yağı,
benzin, tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında “karbon” bulunan
yakıtların yanması veya tam olarak yanmaması sonucunda oluşan
dumanda yer alan zehirli bir gazdır. Tatsız, renksiz, kokusuz
olması ve tahriş etme özelliğinin olmaması nedeni ile fark
edilmediği için “sessiz katil” olarak bilinmektedir. Bu
sessiz katile karşı hepimiz tedbirli olmalıyız.
Karbonmonoksit nerelerde bulunur?
Karbon içeren yakıtların havalandırması az
olan yerlerde yakılması sonucu, yangınlarda diğer toksik
gazlarla birlikte, maden ocaklarında, garaj veya benzeri
yerlerde egsoz dumanına bağlı olarak, propan yakıtı ile çalışan
portatif kamp ısıtıcılarının kullanılması durumlarında
karbonmonoksit zehirlenmesi sıklıkla görülmektedir. Bu tür
ortamlarda uzun süre kalan kişilerin bu gazı soluması sonucu
ölüme neden olabilecek zehirlenmeler olmaktadır. Bir başka
kaynak ise boya sanayisinde kullanılan ve organik bir solvent
olan metilen kloridle temastır.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nasıl Olur?
Karbonmonoksit, solunduktan sonra akciğerler aracılığıyla kana
geçer. Karbonmonoksit gazı kırmızı kan hücrelerinin içerisinde
bulunan ve dokulara oksijen taşıyan hemoglobine oksijenden
ortalama 200 kat daha hızlı bağlanır. Karbonmonoksitin
hemoglobinle birleşmesi sonucu karboksihemoglobin (COHb) oluşur.
Vücudumuzda yer alan oksijen azalarak korbonmonoksit ile yer
değiştirir. Kan dokulara yeterince oksijen taşıyamaz. Kalp,
beyin ve diğer organlarımız çalışamaz hale gelir. Bu da
hastalıklara ve en kötüsü ölümlere neden olur.
Karbonmonoksit zehirlenmesinin
belirtileri nelerdir?
Karbonmonoksit
zehirlenmesinde ilk belirtilerin baş ağrısı, yorgunluk hissi,
mide bulantısı, nezle hali olması nedeni ile nezle ve grip gibi
viral hastalıklarla karışabilmektedir. ( önemli bir farlılık
olarak bu tip zehirlenmede ateş görülmez) Bu nedenle ev ya da
grup içinde bulunan diğer bireylerde de belirtilerin aynı
zamanda olması karbonmonoksit zehirlenmesi yönünden önemlidir.
Genellikle semptomların
ağırlığı CO düzeyi ve maruz kalınan süre ile ilişkilidir ama bu
her zaman geçerli olmayabilir.
Hafif düzeyli
karbonmonoksit zehirlenmelerinde belirtiler;
|
- Baş ağrısı,
- Yorgunluk
ve bitkinlik hissi,
- Nefes
darlığı,
- Mide
bulantısı,
- Baş dönmesi
şeklindedir.
|
Ciddi
düzeyli karbonmonoksit zehirlenmelerinde ise;
- Sersemlik,
- Kusma,
- Kas
koordinasyonunun kaybolması,
- Bilinç kaybı,
- Ölümle sonuçlanır.
Akut CO
Zehirlenme Belirtileri
-
Huzursuzluk, yorgunluk hissi ve nezle
hali,
-
Şiddetli baş ağrısı,
-
Baş dönmesi,
-
Unutkanlık,
-
Bulantı – kusma,
-
Karın ağrısı,
-
Göğüs ağrısı ve çarpıntı,
-
Uyuşukluk ve uyuklama,
-
Zihin karışıklığı,
-
Dikkat bozukluğu,
-
Depresyon hali,
-
Hareketsizlik,
-
Halüsinasyon ve konfobülasyon,
-
Ajitasyon (aşırı huzursuzluk ve gerilim
içinde olma),
-
Görme kaybı,
-
Dışkı ve idrar tutamama,
-
Bayılma ve nöbet geçirme,
-
Koma,
-
Solunumun durması ve ölüm ile sonuçlanır.
Kronik CO
Zehirlenme*
Belirtileri;
*Kronik
CO Zehirlenmesi: Riskli meslek gruplarında çalışanlarda olduğu
gibi; yinelenen, az miktarda ancak uzun süreli maruziyetler
sonucunda oluşan CO zehirlenmesidir.
Risk
grubunda yer alan meslek grupları
- Trafik polisleri,
- İtfaiye çalışanları,
- Kapalı garajlarda çalışanlar,
- Çelik endüstrisi çalışanları,
- Boya temizleme işlerinde faaliyet
gösterenler,
- Kalorifer kazanı dairesinde çalışanlar
ile
- Otomobil tamircileri meslek olarak
risk altında olan kişilerdir.
Karbonmonoksit zehirlenmeleri hamileler,
iki yaş altı çocuklar, yaşlılar, kansızlık, solunum sistemi ve
kalp hastalığı olan kişiler için daha büyük risk
oluşturmaktadır.
Karbonmonoksit zehirlenmesinde İlkyardım nasıl yapılır?
- Zehirlenen bir kişiye yardıma koşan
kişi de zehirlenme tehlikesine karşı kendisini korumalıdır
- Hemen camlar açılmalı, açılmıyorsa
kırılmalıdır,
- Hasta hızla ortamdan
uzaklaştırılmalıdır.
- Acil Yardım Servisi 112 aranmalıdır.
- Açık havaya çıkıldığında ya da
tehlikeden uzaklaştırıldığında hava yolu açık değilse hava
yolu açılmalı, solunum yoksa Temel Yaşam Desteğine
başlanmalıdır.
Korunmak
için Neler Yapmalıyız?
·
Ev ve işyerlerinde doğal gaz ile kullanılan
cihazların her yıl bakımlarını yaptırarak iyi durumda
olduklarını kontrol edilmeli.
·
Doğalgaz cihazlarına yeterli oksijen
sağlanmalıdır. Onun için pencerelerden içeriye oksijen girmesini
sağlayacak açıklıklar olmalıdır. Bunlar hiçbir zaman
kapatılmamalıdır. Cihazın içerisine hava girişi sağlayan kısmı
bloke edilmemelidir. Soba yakılan odalar sık sık
havalandırılmalıdır.
·
Baca ve soba borusu bağlantısının uygun bir
biçimde yapıldığından emin olunmalıdır.
Soba kurarken
fazla dirsek kullanımından kaçınılmalıdır. Zorunlu olmadıkça
dirsek kullanılmamalıdır.
·
Bacalar dışarıya kaçak olmayacak şekilde
bağlanmalıdır. Dışarıya kadar metal bir boru ile kaçak olmayacak
şekilde gitmelidir. Bacaların ve boruların temiz ve tıkanıksız
olduğunu garanti altına alınmalı.
·
Sık sık baca tepmesi oluyorsa baca deliğinin uygun
olup olmadığı kontrol edilmelidir. Rüzgâr yönüne göre yön
değiştiren baca kapakları en uygunudur.
·
Şofbenler standartlara uygun olmalı, oksijen
yetersizliği olduğunda kendiliğinden sönen tipte olanlar
seçilmelidir. En iyisi banyolarda bulunmaması mümkünse
balkonlara ya da havadar mekânlara konulmalıdır.
·
Şofbenle ilgili bozukluklar yeterli eğitim görmüş
teknik elemanlarca yapılmalıdır.
·
Banyo uygun bir şekilde havalandırılmalıdır.
·
Kapalı veya yarı kapalı garajlarda motorlu
taşıtları uzun süre çalışır durumda bırakılmamalı.
·
Özellikle Lodoslu havalarda ölüm oranlarında artış
gözlendiğinden dolayı bacalar standartlara uygun değilse soba
yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece mutlaka söndürülmelidir.
·
Karbonmonoksit sensörleri kullanılmalı, karbon
içeren yakıtların kullanıldığı odalara yerleştirilen bu cihazlar
karbonmonoksit gazını algılar ve alarm devreye girer. Çıkardığı
kuvvetli ses sayesinde ev içerisinde yaşayan kişilerin
uyarılmasını sağlar. Odada korbonmonoksit gazı bulunduğu sürece
müdahale edilmedikçe alarm devreden çıkmaz. Birçok ülkede bu tip
sensorların kullanılması mecburi tutulmaktadır. Ölçümleri PPM
cinsinden yapıp gösterenler tercih edilebilinir. Ömrü 5–6 yıl
olan bu cihazların, elektrik kesintilerinde de çalışabilmesi
pilli olanları tercih edilmelidir.
Doğalgaz şebekesi ile ilgili ortaya
çıkabilecek sorunlar için 187 no’lu telefondan Doğalgaz arıza
servisleri aranmalıdır.
CDC - TV
(Karbonmonoksit zehirlenmesi ile ilgili video görüntüsü için
tıklayınız)
http://www.cdc.gov/CDCTV/QuietKiller/
Konuyu
Hazırlayan: Phd.Dr.Levent Tunalı
Web sayfasının dizaynı Aytuna Devrim Canbul tarafından
yapılmıştır.
Menu |
E-Posta
| Bilkent
Üniversitesi Ana Sayfası
|
|